الف) سوالات پرسشنامه: این ابزار بصورت یک مجموعه سوالاتی مکتوب که حول متغیرهای یک مساله تحقیق تنظیم شده ساخته می شود و پاسخگو به شکل حضوری یا غیرحضوری و مستقیم یا غیرمستقیم آن را تکمیل می کند.

ب) سوالات کارت مصاحبه: ابزار مکتوبی است که به عنوان راهنمای طرح سوالات وثبت اطلاعات از آن استفاده می‌شود.

ج) شاخص های کارت مشاهده: ابزار مکتوبی است که با توجه به اقلام و اطلاعات خاصی تنظیم می شود و محقق از آن برای ثبت مشاهدات مربوط به پدیده مورد مطالعه استفاده می کند.

د)نظرسنج: ابزار مکتوبی است که محقق با طرح سوالاتی درباره مساله تحقیق و ارائه گزینه هایی در قالب یک طیف وسیعی دارد نوع نگرش و قضاوت فرد و شدت و ضعف آن را نسبت به متغیر یا موضوع یا پدیده ای بسنجد.

ه) آزمون های پیشرفت تحصیلی: ابزارهایی هستند که معلم بصورت سوال‌نامه آنها در اختیار دانش آموز یا دانشجو قرار می دهد تا میزان پیشرفت و افزایش آگاهی های وی درباره موضوع درسی را مورد سنجش و اندازه گیری قرار دهد. این آزمون ها هم بصورت استاندارد و هم بصورت معلم ساخته وجود دارد.

و) آزمون استعداد: ابزاری است مکتوب و معمولا استاندارد که برای اندازه گیری توانایی بالقوه ی فرد در فعالیت، ذوق و شغل خاص مورد استفاده راهنمایان و مشاوران قرار می گیرد.

ز) آزمون هوش: ابزاری است مکتوب و معمولا استاندارد و میزان شده که معلمان و روانشناسان، روان سنج ها و متخصصان تعلیم و تربیت برای سنجش بهره هوشی افراد آنها را بکار می گیرند.

ح) رغبت سنج وسیله ای است مکتوب یا گرافیکی و تصویری  معمولا استاندارد که برای سنجش و تخمین علاقه و رغبت فرد نسبت به موضوع و پدیده ای خاص مورد استفاده قرار می گیرد.

ط) آزمون فرافکن: ابزاری است که باعث می شود فرد طی آن احساسات درونی، عقاید و نگرش ها، نیازها، آرزوها و ارزش های مورد علاقه خود را بروز دهند.

مقیاس های اندازه گیری

مقیاس های اندازه گیری واحدهایی هستند که برای سنجش متغیرها در ابزارهای گردآوری اطلاعات بکار می روند. مقیاس های اندازه گیری عبارتند از: مقیاس های اسمی یا عددی، مقیاس های فاصله ای و مقیاس‌های نسبی.

مقیاس های اسمی. این مقیاس ها که به مقیاس عددی، نیز مشهورند جزء محدودترین مقیاس ها هستند و بصورت دو ارزشی و چند ارزشی وجود دارند.

مقیاس های ترتیبی. با این مقیاس ها می توان علاوه بر تشخیص وجود یا عدم وجود صفت، شدت و ضعف آن را سنجید.

مقیاس های فاصله ای: مقیاس فاصله ای علاوه بر دارابودن صفات مقیاس های اسمی و ترتیبی، دارای این ویژگی است که می تواند فواصل بین نمرات را نیز مشخص کند یا به عبارتی آن را کمی کند.

مقیاس های نسبی: مقیاس نسبی مانند مقیاس فاصله ای است که با این تفاوت که این مقیاس دارای نقطه صفر مطلق است که به عنوان مبدا سنجش مورد استفاده قرار می گیرد.

روش های گردآوری اطلاعات

 

بطور خلاصه فنون تحقيق براي جمع‌آوري داده‌ها عبارتند از :

      اسناد: استفاده از مواد مكتوب به عنوان مبناي تحقيق

      مصاحبه‌ها: پرسش و بحث دربارة موضوعات با افراد مورد نظر

      مشاهدات: جمع‌آوري داده‌ها از طريق تماشا يا شركت كردن در فعاليتها

      پرسشنامه‌ها: جمع‌آوري اطلاعات از طريق سؤالات مكتوب

فنون جمع‌آوري داده‌ها :

چهار فن يا روش اصلي براي توليد داده‌ وجود دارند كه عبارتند از:

      اسناد، مصاحبه‌، مشاهده و پرسش‌نامه

1-اسناد :

تمام پروژه‌هاي تحقيقي، كم وبيش، از تحليل اسناد استفاده مي‌كنند. از محققها  انتظار مي‌رود كه به صورت انتقادي به خواندن، درك و تحليل نوشته‌هاي ديگران (چه محققهاي قبلي، حقوقدان‌ها يا سياست‌گذاران) اقدام كنند. با وجود اين، در بعضي پروژه‌هاي تحقيق، تمركز اصلي جمع‌آوري داده‌ها كلاً (يا تقريباً كلاً) بر اسناد گوناگون ‌است. براي مثال، آنها ممكن است موارد زير باشند:

      بر مبناي اسناد موجود در كتابخانه‌ با هدف توليد يك خلاصة انتقادي از نوشته‌هاي تحقيقي موجود در يك زمينه؛

      بر مبناي اسناد موجود در رايانه شامل تحليل قسمت عمدة مجموعه داده‌هاي جمع‌آوري شدة قبلي؛

      داشتن يك كانونراهبردي به منظور آزمايشموارد مربوط به مجموعه خاصي از تصميمات سياست گذاري؛

      داشتن يك جهت‌گيري تاريخي براي استفاده ازاسناد و مدارك يك آرشيو يا مدارك بر جاي مانده از يك واقعه.

منابع اسنادي براي تحقيق

      . اطلاعات دولتي

      . قانون دولتي

      . ثبتهاي تاريخي

      . اسناد رسانه‌اي

      اسناد شخصي

      اطلاعات تطبيقي دربارة ساير كشورها و خط‌مشي‌ها و برنامه‌هاي بين‌المللي

2-مصاحبه :

روش مصاحبه شامل پرسش يا بحث كردن موضوعات با افراد است. مصاحبه مي‌تواند تكنيك بسيار مفيدي براي جمع‌آوري داده‌ها باشد كه با استفاده از تكنيك‌هايي مثل مشاهده يا پرسش‌نامه قابل حصول نيست.

مصاحبه ساختار نيافته: مصاحبه‌اي ناتوراليستي، زندگينامه‌اي، عميق، روايتي يا غيرصريح است كه به طور غيررسمي بر مبناي گفتگو پايه‌ريزي شده‌است و مثل گفتگو، يك واقعة اجتماعي است كه دو نفر در آن دخيل هستند.

مصاحبة ساختار يافته: مصاحبه ممكن است كاملاً با توجه به مجموعه‌اي از سؤالات كه نيازمند پاسخهاي مشخص و خاص هستند، ساختار يافته باشد يا ممكن است خيلي نامحدود و گسترده باشد و شكل يك بحث را به خود بگيرد. در حالت دوم، هدف از مصاحبه ممكن است فقط تسهيل گفتگو براي ورود به موضوع باشد.

مصاحبه‌هاي نيمه ساختار يافته هم بين اين دو حالت قرار مي‌گيرند

3-مشاهدات :

      روش استاندارد براي مشاهدة با پيوستاري ميان دو انتخاب سروكار دارد:

       قرار گرفتن بين شركت‌كنندگان و تمركز كامل بر آنچه مشاهده مي‌شود.

       ويا ايستادن در كنار و گزارش كردن آنچه مشاهده مي شود.

      راه حلهاي مطلوب در بين دو انتهاي پيوستار قرار دارند. ولي هنگامي كه راه حل مطلوب وجود ندارد  بهترين و مفيدترين كار ايجاد نوعي مصالحه بين دو طرف اين پيوستار است.

      روش مشاهده مستلزم اين است كه محقق، وقايع مورد نظر را ببيند و ضبط و تحليل كند.

 

4-پرسش نامه :

      پرسش‌نامه يكي از متداولترين تكنيكهاي تحقيق اجتماعي است. ايدة فرمول‌بندي سؤالات به صورت مكتوب و دقيق (براي آنهايي كه عقايد يا تجربه‌شان براي شما جالب است) راهبردي روشن براي دستيابي به پاسخ سؤالات است.

انواع پرسشهاي ميداني

      كميت يا اطلاعات مقداري

      مقوله يا نوع

      فهرست يا انتخاب چندگانه

      سنجش (معيار)

      طرز نگرش

      . درجه‌بندي

      جدول يا چارخانة تركيبي